3 jul. 2023

Vastgoed erven: Een geschenk, vergiftigd door erfbelasting?

Het is vaak het laatste waarover je je zorgen wilt maken bij het overlijden van een dierbare. De erfenis. Nochtans kan hier een aantal vragen rijzen. Hoe moet de erfenis verdeeld worden? Kan alles überhaupt wel opgedeeld worden? Wie maakt waarop aanspraak? Heeft iemand voorrang? Helaas is het antwoord hierop vaak niet zo eenvoudig. Bovendien gaan er een heleboel administratieve formaliteiten bij gepaard. Ontzettend belangrijk is daarnaast dat de overheid een belasting heft op de erfenis die de overledene aan zijn of haar nabestaanden nalaat. Dit kan soms een moeilijke, zelfs pijnlijke kwestie worden en al zeker in het geval van vererving van vastgoed. In deze blog worden alvast enkele basisprincipes toegelicht.

Wat is de erfbelasting?

Erfbelasting, ook bekend als successierecht, is een vorm van belasting die wordt geheven op de nalatenschap van een overleden persoon. Het is een belasting die wordt opgelegd aan de erfgenamen of begunstigden van de erfenis, die toekomt aan de Staat.

Wanneer iemand overlijdt, laat hij of zij immers zo goed als altijd bezittingen en schulden achter. De erfbelasting wordt dan berekend op basis van de waarde van deze bezittingen (geld, roerende goederen, onroerende goederen, …), onder aftrek van alle schulden die de overledene nog had. De specifieke regels en tarieven voor erfbelasting verschillen per regio. In dit artikel kijken we enkel naar de Vlaamse context.

Binnen de erfopvolging bestaat er een hiërarchisch systeem om te bepalen wie de gerechtigde is. Zo zal in geval een persoon overlijdt die zowel een kind als een broer heeft, het kind alles erven en de broer niets, tenzij hier specifiek bij testament van werd afgeweken.

Wat zijn de percentages?

De erfbelasting wordt berekend volgens verschillende tarieven, die afhankelijk zijn van de verwantschap met de overledene en de omvang van de erfenis. Hierbij moet een cruciaal onderscheid gemaakt worden tussen verwantschap in de rechte lijn en in de zijlijn.

Verwantschap in rechte lijn: de ene persoon stamt af van de andere, bijvoorbeeld ouder en dochter, grootouder en kleinkind.
Verwantschap in de zijlijn: beide personen stammen af van dezelfde voorouder, bijvoorbeeld broer en zus.

In de rechte lijn en tussen partners worden de tarieven berekend per erfgenaam én afzonderlijk voor het roerende en onroerende gedeelte van de nalatenschap:

Vanaf 0,01 euro tot en met 50.000 euro: aan 3%
Vanaf 50.001,01 euro tot en met 250.000 euro: aan 9%
Vanaf 250.000,01 euro: aan 27%

Daarentegen wordt er tussen broers en zussen géén opsplitsing gemaakt tussen onroerende en roerende goederen, maar wordt wel nog steeds afzonderlijk gerekend per erfgenaam aan volgende tarieven:

Vanaf 0,01 euro tot en met 35.000 euro: aan 25%
Vanaf 35.001,01 euro tot en met 75.000 euro: aan 30%
Vanaf 75.000,01 euro: aan 55%

Een voorbeeld

Je erft in de nalatenschap van je moeder een netto-totaal van 200.000 euro. Deze verkrijging bestaat voor 150.000 euro uit onroerende, en voor 50.000 euro uit roerende goederen. De toepassing van de tarieven gebeurt als volgt:

Op de 50.000 euro waaruit het roerende gedeelte bestaat, is het tarief van 3% van toepassing. De successierechten op dit gedeelte bedragen dus 1.500 euro. Indien de roerende goederen louter uit cash middelen bestaan, kan je dus aanspraak maken op 48.500 euro roerende middelen.

Dan kijken we naar het onroerend gedeelte ten bedrage van 150.000 euro. Op de eerste schijf van 50.000 euro is het tarief van 3% van toepassing. Op de resterende schijf van 100.000 euro is het tarief van 9% van toepassing. De erfbelasting op het onroerende gedeelte bedragen 1.500 + 9.000 = 10.500 euro.

In totaal moet je dus 12.000 euro erfbelasting betalen. Je zal op die manier 38.000 euro ontvangen, alsook het onroerend goed ter waarde van 150.000 euro. Mocht er geen opsplitsing gemaakt worden tussen het roerend en onroerend gedeelte, dan zou de verschuldigde erfbelasting 15.000 euro bedragen.

Het pijnpunt bij onroerend goed

Wanneer één of meerdere erfgerechtigden een grote som geld ontvangen, zorgt dit meestal niet voor complicaties. Een deel van de verkregen geldsom kan immers aangewend worden om de successierechten te betalen. De nabestaanden zien hun deel van de koek enigszins krimpen, maar ze zien toch vooral hun eigen vermogen en liquide middelen stijgen.

In een lastiger parket bevindt zich evenwel de persoon die enkel een onroerend goed erft. In tegenstelling tot bij een geërfd bedrag in euro, kan je niet zomaar een stukje van een pas verkregen huis afstaan.

Beeld je het voorbeeld in waarin drie kinderen samen het riante ouderlijk huis erven. Deze woning wordt gewaardeerd op 900.000 euro. Derhalve maakt elk kind aanspraak op een aandeel van het huis dat overeenstemt met een waarde van 300.000 euro.

Opnieuw is hier op de eerste 50.000 euro 3% verschuldigd (1.500 euro). Op het gedeelte tussen 50.000,01 euro en 250.000 euro 9% (18.000 euro), en de zwaarst belastbare schijf maar liefst 27% (13.500 euro). Dit impliceert dat elk van de drie kinderen plots een erfbelasting van 33.000 euro (!) zal moeten ophoesten om het ouderlijk huis te erven.

Aangezien de kans reëel is dat het voor de erfgenamen niet financieel haalbaar is om deze som aan successierechten te betalen, moeten ze vaak noodgedwongen de ouderlijke woonst te koop aanbieden.

Conclusie

Het bovenstaande voorbeeld legt de vinger op de wonde. De erfbelasting bij onroerend goed kan helaas leiden, en leidt maar al te vaak, tot moeilijke situaties. Mogelijks roept dit ook enkele vragen bij jou op.

Bij VICUS hebben we een team van specifiek opgeleide juristen (voormalige advocaten en notarieel medewerkers) die hieromtrent verdere duiding kunnen bieden. Wil je hierover graag meer weten? Of wil je eens vrijblijvend en in alle discretie jouw situatie aftoetsen?